قدس آنلاین: روز بیستم ماه صفر، اربعین نام دارد؛ زیرا ۴۰ روز از شهادت امام حسین(ع) و یارانش گذشته است. در این روز به زیارت اربعین سفارش شده و اهمیت آن تا جایی است که در سخنان امام حسن عسکری(ع) قرائت آن از نشانه‌های مؤمن شمرده است: «علاماتُ المؤمنین خمس: صلاهُ الإحدی و الخمسین، و زیارهُ الأربعین، و التـَّختُّم فی الیَمین، و تـَعفیرُ الجـَبین، و الجَهر ببسم الله الرّحمن الرّحیم»؛ علامت‌های مؤمن پنج چیز است: ۱. اقامه پنجاه و یک رکعت نماز فریضه و نافله در شبانه‌روز، ۲. زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین، ۳. داشتن انگشتر در دست راست، ۴. پیشانی را در سجده بر خاک گذاشتن و ۵. بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم در نماز.

این زیارت که از امام صادق(ع) به دست ما رسیده است، مضامینی عالی و آموزنده دارد. با توجه به اینکه امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا عشاق ولایی اهل بیت(ع)، از تشرف به کربلا و پیاده‌روی اربعین محروم‌اند، ضمن سفارش به قرائت این زیارت در روز اربعین، نگاهی محتوایی به این زیارت داریم و آن را به همه عاشقان امام حسین(ع) تقدیم می‌داریم.

* سلام‌های توصیفی

امام صادق(ع) در سلام‌های نخست این زیارت که به ساحت مقدس جد گرامی‌اش امام حسین(ع) عرضه داشته است، سلام‌های توصیفی دارد که نوعی تبیین مقام معنوی و جایگاه بلند آن حضرت در نزد خداوند متعال است. چنان که فرمود: «السلامُ علی ولیِّ الله و حبیبِه، السلامُ عـلی خلیلِ اللهِ و نجیبِه، السلامُ علی صَفیِّ اللهِ و ابن ِ صَفیّـه».

* بیان عظمت امام حسین(ع)

امام صادق(ع) در فرازهایی از این زیارت، امام حسین(ع) را هم برگزیده الهی و ولیّ خدا معرفی کرده است:‌ «اللهم إنّی أَشهَدُ أنـَّهُ ولیـُّکَ و ابنُ وَلیِّک، و صَفیّک و ابنُ صَفیـِّک» و هم آن حضرت را پایه دین و رکن مسلمانی معرفی کرده است که فرمود:‌ «أشهـَدُ انـَّکَ مِن دَعائم ِ الدّین و ارکان ِ المـُسلمین و مَعقــِلِ المُؤمنین».

* تبیین اهداف نهضت عاشورا

امام صادق(ع) در فرازی از این زیارت‌نامه به بیان اهداف بلند امام حسین(ع) اشاره کرده است؛ نجات مردم از جهل و نادانی و نیز نجات مردم از ضلالت و گمراهی از جمله‌ این اهداف است که فرمود:‌ «و بَذلَ مُهجَتـَهُ فیکَ لیَستـَنقـِذَ عِبادکَ مِنَ الجَهالهِ وَ حَیرَهِ الضـَلاله».

* معرفی شخصیت منحط دشمن

امام صادق(ع) در معرفی شخصیت منحط قاتلان امام حسین(ع) دنیاپرستی و منفعت طلبی آن‌ها را عامل اساسی برای ارتکاب جنایت بزرگ حادثه کربلا معرفی کرده است: «و قـَد تـَوازَرَ عـَلـَیه مَن غـَرَّته الدُنیا». آن حضرت در این زیارت‌نامه در کنار سلام به امام حسین(ع) و خاندان آن حضرت، دشمنان آن حضرت را شایسته لعن معرفی کرده است تا در کنار تولی، سلسله مراتب تبری را نیز به شیعیان خود گوشزد کرده باشد:‌ «الّلهم فالعنهم لعنًا وبیلًا، و عَذِّبهُم عذابًا ألیمًا».

* بیان اصالت خاندان

امام صادق(ع) پس از آنکه شخصیت منحط قاتلان امام حسین(ع) را معرفی کرده است، در مقایسه با پستی آن‌ها و بی‌ریشه بودن خاندانشان، طهارت امام حسین(ع) و اصالت خاندانش را گوشزد کرده، می‌فرماید: «أشهَدُ أنـَّکَ کـُنتَ نوراً فی الأصلابِ الشـّامِخه و الأرحامِ المـَطهَّره». آن حضرت در ادامه، نه تنها امام حسین(ع) را فردی پاک‌سرشت معرفی کرده که از آلودگی‌های زمانه هیچ رنگی نگرفته است، بلکه فرزندان و ذرّیه آن حضرت را نیز پاک و الگویی هدایت‌بخش برای جامعه اسلامی معرفی کرده، می‌فرماید: «أشهـَدُ أنَّ الائِمَه َمِن وُلدِکَ کـَلِمَه ُ التـَّقوی».

* حیات و مرگ سعادتمندانه

ششمین امام شیعیان جهان در فرازی دیگر از زیارت‌نامه اربعین به ارتباط مرگ و زندگی جدش امام حسین(ع) اشاره کرده، نخست زندگی آن امام را سعادتمندانه معرفی کرده است که فرمود: «عِشتَ سَعیداً» و سپس مرگش را ستوده و مظلومانه معرفی کرده است: «مَضیْتَ حمیدا و مُتَّ فَقیداً مَظْلُوماً».

* امام حسین(ع) و وراثت پیامبران

در زیارت‌نامه اربعین، امام حسین(ع) نه تنها وارث جدش رسول خداست، بلکه وارث پیامبران الهی نیز معرفی شده است:‌ «وَ أَعْطَیْتَهُ مَوَارِیثَ الْأَنْبِیَاء»؛ چراکه نهضت توحیدی امام حسین(ع) ادامه و همسو با نهضت پیامبران است. امام برای اینکه اثبات کند نهضت او مانند قیام موسای کلیم است، هنگام خروج از مدینه آیه‌ای را که حضرت موسی(ع) در هنگام خروج از مصر قرائت کرد: «فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا یَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ» (قصص/۲۱) امام با قرائت این آیه خواست به همه بفهماند که او وارث موسای کلیم است و یزید به ‌جای فرعون نشسته است و نیز به صورت غیرمستقیم به مردم نیز فهماند تا زمانی که از او پیروی کنند از رحمت خداوند برخوردار خواهند شد و اگر از اطاعت او سر باز زنند همچون بنی‏اسرائیل سرگردان خواهند شد.

* امام حسین(ع) و رهبریِ قائدانه

رهبری امام حسین(ع) مانند رهبری پیامبران و دیگر رهبران الهی قائدانه است نه سائقانه، چنان که امام صادق(ع) در فرازی از زیارت‌نامه‌ اربعین رهبری آن امام را پیشرو و قائدانه معرفی کرده، می‌فرماید:‌ «و قَائِداً مِن القَادَه». توضیح مطلب آنکه قائد به کسی گفته می‌شود که پیشرو و پیشگام قافله باشد و خود با حرکت در پیشاپیش کاروان، خطرها را به جان می‏خرد، آن گاه امت را به دنباله‏روی از خویش فرامی‏خواند، ولی رهبری سیاقی آن است که هرگز خود را به خطر نمی‌اندازد بلکه رعیت و زیردستان خود را در مواقع خطر جلو می‌اندازد و خود همچون چوپان آنان را از پشت سر می‌راند.

* درهم آمیختگی جهاد و شهادت با اسارت

امام صادق(ع) در فرازی از زیارت‌نامه اربعین جهاد تا پای جان، شهادت و اسارت را با هم آمیخته و همه را در کنار هم آورده است:‌ «فَجاهَدَهُمْ فیک صابِراً مُحْتَسِباً، حَتّی‏ سُفِک فی‏ طاعَتِک دَمُهُ، وَاسْتُبیحَ حَریمُهُ». این درهم آمیختگی از آن روست که جهاد در راه خدا، همراه با صبر بر ادای تکلیف تا مرز شهادت و حتی پس از آن یعنی اسارتِ آل الله، تضمین کننده بقای دین و خنثی‌کننده توطئه امویان ضداسلام بود. امام با این فرازها خواسته به همه بفهماند کسی که وارد عرصه دفاع از دین می‌شود، افزون بر جهاد و مقاومت، ایثار و شهادت، باید آمادگی تحمل اسارت برای خود و خانواده‌اش نیز داشته باشد. امام حسین(ع) در میدان عمل این درهم‌آمیختگی را ثابت کرد و به همه  فهماند که مدافع راستین دین باید چنین باشد.

* حسین(ع) سید و سرور همه سادات

همان‌ طور که رسول خدا سید و خاتم تمام انبیای الهی است و اهل بیت آن حضرت سید و آقای خلفای دیگر پیامبران هستند، شهدای این خاندان و در رأس همه امام حسین(ع) سید و سالار شهدای پیروان دیگر ادیان آسمانی هستند، چنان که امام صادق(ع) در فرازی از زیارت‌نامه اربعین، امام حسین(ع) را سرور همه بزرگان معرفی کرده، می‌فرماید: «جَعَلْتَهُ سَیِّداً مِنَ السَّادَهِ وَقآئِداً مِنَ الْقادَهِ». بر این اساس آن حضرت تنها سیدالشهدای کربلا نیست، بلکه سید و بزرگ همه انبیا و خلفایی است که در گذشته به شهادت رسیده‌اند.